تعیین علت هایپرکورتیزولیسم(بالا بودن سطح کورتیزول) و هایپوکورتیزولیسم(کم بودن سطح کورتیزول)
هورمون آدرنوكورتیكوتروپیك (ACTH) توسط هیپوفیز در پاسخ به هورمون آزاد كننده كورتیكوتروپین (CRH) كه توسط هیپوتالاموس آزاد می شود ، سنتز می شود. ACTH تولید کورتیزول آدرنال را تحریک می کند. سطح ACTH و کورتیزول پلاسما پیک (حداکثر مقدار) (6-8 صبح) و حداقل مقدار (11 شب) را نشان می دهد.
اختلالات تولید کورتیزول که ممکن است غلظت ACTH در گردش خون را تحت تأثیر قرار دهد شامل موارد زیر است:
هایپرکورتیزولیسم
- سندرم کوشینگ
- بیماری کوشینگ (تومور هیپوفیزی تولید کننده ACTH)
- تومور نابه جای (خارج از هیپوفیزی) تولید کننده ACTH
- تولید نا به جای CRH
- تومور تولیدکننده کورتیزول آدرنال
- هیپرپلازی آدرنال (گره های فوق کلیوی تولید کننده کورتیزول خودمختار غیر وابسته به ACTH)
هایپوکورتیزولیسم
- بیماری آدیسون-نارسایی اولیه آدرنال
- عدم کفایت آدرنال ثانویه
- عدم کفایت هیپوفیز
- عدم کفایت هیپوتالاموس
- نقص هیپرپلازی مادرزادی آدرنال در آنزیمهای دخیل در سنتز کورتیزول
اختلالات تولید کورتیزول که ممکن است غلظت ACTH در گردش خون را تحت تأثیر قرار دهد شامل موارد زیر است:
هایپرکورتیزولیسم
- سندرم کوشینگ
- بیماری کوشینگ (تومور هیپوفیزی تولید کننده ACTH)
- تومور نابه جای (خارج از هیپوفیزی) تولید کننده ACTH
- تولید نا به جای CRH
- تومور تولیدکننده کورتیزول آدرنال
- هیپرپلازی آدرنال (گره های فوق کلیوی تولید کننده کورتیزول خودمختار غیر وابسته به ACTH)
هایپوکورتیزولیسم
- بیماری آدیسون-نارسایی اولیه آدرنال
- عدم کفایت آدرنال ثانویه
- عدم کفایت هیپوفیز
- عدم کفایت هیپوتالاموس
- نقص هیپرپلازی مادرزادی آدرنال در آنزیمهای دخیل در سنتز کورتیزول
بسته به نوع کیت و روش انجام آزمایش مقادیر مرجع می تواند متفاوت باشد.
مقادیر طبیعی : 7.2-63 pg/mL ( برای صبح ترسیم شده است)
مقادیر مرجع برای عصر مشخص نشده است.
مقادیر طبیعی : 7.2-63 pg/mL ( برای صبح ترسیم شده است)
مقادیر مرجع برای عصر مشخص نشده است.
در بیماران مبتلا به هایپوکورتیزولیسم ، افزایش هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH) نشان دهنده نارسایی اولیه آدرنال است ، در حالی که اگر افزایش ماندگار نباشد با نارسایی ثانویه آدرنال از علت هیپوفیز یا هیپوتالاموس مطابقت دارد.
در بیمار مبتلا به هایپر کورتیزولیسم (سندرم کوشینگ) ، کهش ACTH با آدنوم یا کارسینوم آدرنال تولید کننده کورتیزول ، هیپرپلازی میکرونودولار اولیه آدرنال یا استفاده از کورتیکواستروئید برون زا همخوانی دارد.
ACTH طبیعی یا بالا در بیمار مبتلا به سندرم کوشینگ ، بیمار را در دسته سندرم کوشینگ وابسته به ACTH قرار می دهد. این امر به دلیل آدنوم هیپوفیز تولید کننده ACTH یا تولید ACTH نابه جا (کارسینوئید برونش ، سرطان ریه سلول کوچک و دیگران) است. مطالعات تشخیصی بیشتر مانند آزمایش سرکوب دگزامتازون (dexamethasone suppression test) ، آزمایش تحریک هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین ، نمونه برداری از سینوس پتروسال و مطالعات تصویربرداری معمولاً برای تعیین منبع ACTH ، لازم است.
غلظت ACTH بسته به شرایط فیزیولوژیکی بطور قابل توجهی متفاوت است. بنابراین ، نتایج ACTH همیشه باید با غلظت کورتیزول اندازه گیری شده و همزمان ارزیابی شود.
در بیمار مبتلا به هایپر کورتیزولیسم (سندرم کوشینگ) ، کهش ACTH با آدنوم یا کارسینوم آدرنال تولید کننده کورتیزول ، هیپرپلازی میکرونودولار اولیه آدرنال یا استفاده از کورتیکواستروئید برون زا همخوانی دارد.
ACTH طبیعی یا بالا در بیمار مبتلا به سندرم کوشینگ ، بیمار را در دسته سندرم کوشینگ وابسته به ACTH قرار می دهد. این امر به دلیل آدنوم هیپوفیز تولید کننده ACTH یا تولید ACTH نابه جا (کارسینوئید برونش ، سرطان ریه سلول کوچک و دیگران) است. مطالعات تشخیصی بیشتر مانند آزمایش سرکوب دگزامتازون (dexamethasone suppression test) ، آزمایش تحریک هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین ، نمونه برداری از سینوس پتروسال و مطالعات تصویربرداری معمولاً برای تعیین منبع ACTH ، لازم است.
غلظت ACTH بسته به شرایط فیزیولوژیکی بطور قابل توجهی متفاوت است. بنابراین ، نتایج ACTH همیشه باید با غلظت کورتیزول اندازه گیری شده و همزمان ارزیابی شود.
در موارد بسیار نادر از سندرم هورمون ACTH نابه جا (غیر هیپوفیزی ) ACTH افزایش یافته ممکن است از نظر بیولوژیک فعال باشد اما با روش ایمونومتریک تشخیص داده نمی شود.
مقادیر افزایش یافته کاذب ممکن است در بیماران دارای آنتی بادی ضد موش انسانی یا آنتی بادی هتروفیلیک در پلاسما ایجاد شود.
در موارد نادر ، تداخل ناشی از تیترهای بسیار بالای آنتی بادی ها به آنتی بادی های اختصاصی انالیت، استرپتاویدین یا روتنیم می تواند رخ دهد.
در افراد تحت داروی ACTH 1-24 ، به دلیل تداخل منفی با روش ساندویچ ، اندازه گیری ACTH توصیه نمی شود.
بیمارانی که از گلوکوکورتیکوئید استفاده می کنند ممکن است سطح ACTH را با سطح بالایی از کورتیزول سرکوب کنند. این امر ممکن است به دلیل واکنش متقابل با سنجش های ایمنی کورتیزول باشد.
در صورت مشکوک شدن به کوشینگ برون زا ، برای تفسیر باید از سطح کورتیزول تعیین شده توسط روش LC-MS / MS و سطح ACTH استفاده شود.
مقادیر بدست آمده با روشها یا کیتهای مختلف اندازه گیری ممکن است متفاوت باشند و نمی توان به جای یکدیگر استفاده کرد. نتایج آزمایش را نمی توان به عنوان شواهد مطلق برای وجود یا عدم وجود بیماری بدخیم تفسیر کرد.
مقادیر افزایش یافته کاذب ممکن است در بیماران دارای آنتی بادی ضد موش انسانی یا آنتی بادی هتروفیلیک در پلاسما ایجاد شود.
در موارد نادر ، تداخل ناشی از تیترهای بسیار بالای آنتی بادی ها به آنتی بادی های اختصاصی انالیت، استرپتاویدین یا روتنیم می تواند رخ دهد.
در افراد تحت داروی ACTH 1-24 ، به دلیل تداخل منفی با روش ساندویچ ، اندازه گیری ACTH توصیه نمی شود.
بیمارانی که از گلوکوکورتیکوئید استفاده می کنند ممکن است سطح ACTH را با سطح بالایی از کورتیزول سرکوب کنند. این امر ممکن است به دلیل واکنش متقابل با سنجش های ایمنی کورتیزول باشد.
در صورت مشکوک شدن به کوشینگ برون زا ، برای تفسیر باید از سطح کورتیزول تعیین شده توسط روش LC-MS / MS و سطح ACTH استفاده شود.
مقادیر بدست آمده با روشها یا کیتهای مختلف اندازه گیری ممکن است متفاوت باشند و نمی توان به جای یکدیگر استفاده کرد. نتایج آزمایش را نمی توان به عنوان شواهد مطلق برای وجود یا عدم وجود بیماری بدخیم تفسیر کرد.
1. Demers LM: In Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostics, 2006; pp 2014-2027
2. Petersen KE: ACTH in normal children and children with pituitary and adrenal diseases I. Measurement in plasma by radioimmunoassay-basal values. Acta Paediatr Scan 1981;70:341-345
2. Petersen KE: ACTH in normal children and children with pituitary and adrenal diseases I. Measurement in plasma by radioimmunoassay-basal values. Acta Paediatr Scan 1981;70:341-345